DAO: Gedecentraliseerd Organiseren
Wat is het tegenvoorbeeld van een DAO? Neem nu het “Innovatiecentrum” van een internationale bank die ik bezocht. De projecten die daar werden gedraaid waren vooral de speeltjes van managers die vastzaten in hun carrièreladder. Ondanks de indrukwekkende ruimte met mos aan de muren, levensgrote tablets en hometrainers, was er niet de (mentale) ruimte om ongehinderd aan de toekomst te werken. Er kwam weinig echt van de grond, mede omdat de oude organisatie nog de regels bepaalde. Een organisatievorm die het mogelijk maakt om de grenzen binnen en tussen organisaties wel te overstijgen, is de DAO. De DAO vormt een daadwerkelijk vrije ruimte voor samenwerking en innovatie en maakt internationaal een opmars. Welkom in de wereld van de Decentralized Autonomous Organization! Ik neem je mee in wat een DAO is en hoe het een medium is om grenzeloos mee samen te werken aan de vraagstukken van vandaag en morgen.
Van techwereld naar organisatiewereld
De DAO is ontstaan in de techwereld. Daar is het idee van decentralisatie al langer een belangrijk onderwerp. Waar grote techreuzen hun informatie vooral centraal willen opslaan en centraal regie willen houden, zitten er nadelen aan dat model. Wanneer je namelijk onbevangen wil kunnen samenwerken met anderen in de wereld, hindert het als je daarbij afhankelijk bent van het platform van een ander. En nu er een technologie is (bijvoorbeeld in de vorm van blockchain) die het mogelijk maakt om samen resultaten te bereiken zonder afhankelijkheid van één centrale organisatie, kunnen ook samenwerkingsvormen evolueren. De DAO is daar het resultaat van. DAO’s bestaan in verschillende soorten en maten, en worden op dit moment bijvoorbeeld gebruikt voor het publiceren van onderzoeksjournalistiek, het samenwerken aan levensverlengende medische therapieën en het ontwikkelen van (digitaal) burgerschap in Estland. De staat Wyoming heeft zelfs expliciet ruimte gemaakt voor DAO’s in haar wetgeving, met onder meer als gevolg dat daar een nieuwe stad wordt ontwikkeld: CityDAO. Tijd om te verhelderen wat de drie letters van DAO in praktijk betekenen.
De drie elementen van een DAO
- Decentralized / Gedecentraliseerd: decentralisatie komt neer op het verspreiden van eigenaarschap, inbreng en doorontwikkeling van de organisatie over een brede en diverse groep. Vaak vormt die groep een gemeenschap, waar soms ook bestaande ‘klassieke’ organisaties in participeren. Decentralisatie betekent ook dat de middelen en faciliteiten om samenwerking mogelijk te maken, breed verspreid zijn. Een DAO heeft dus zelden een blinkend hoofdkantoor. Tegelijkertijd heb je verschillende graden van decentralisatie: sommige DAO’s zijn 100% gedecentraliseerd en in handen van een grote community, anderen beginnen met een kleine kern en decentraliseren dan stap voor stap.
- Autonomous / Autonoom: dit gaat over de ruimte die deelnemers van een DAO hebben. De minimale set aan regels die een DAO heeft, gaat over governance: hoe nemen we samen beslissingen over doorontwikkeling van de organisatie. Een belangrijke regel is bijvoorbeeld wie er mag toetreden en hoe stemrecht werkt. Verder kan iedereen binnen een DAO vanuit eigen drive en betrokkenheid voorstellen doen, ondernemen en initiatief nemen. Hiermee creëer je een ‘vrije ruimte’ die het mogelijk maakt om samen te doen wat nodig is. En wat dan nodig is, komt voort uit de bedoeling van de DAO: de (evoluerende) missie die deelnemers al dan niet aantrekt.
- Organization / organisatie: de organisatievorm van de DAO komt dichter aan tegen het idee van een netwerkorganisatie dan je in klassieke organisaties terug zult zien. Wie wil bijdragen aan het aanpakken van een vraagstuk, heeft daar de gelegenheid toe en hoeft daarvoor niet langs een manager. Of jouw bijdrage waardevol is, wordt eveneens door de deelnemers van de DAO (jouw gelijken) bepaald. In sommige gevallen is daar een ‘tokeneconomie’ voor ingericht waarin eventuele beloning transparant plaatsvindt. Je hebt dan speelgeld (dat kan oplopen tot serieuze bedragen) waarmee je de waarde van individuele en gezamenlijke werkzaamheden bepaalt. Daarnaast kun je de budgetten van een DAO inzetten voor bijvoorbeeld charitatieve doelen, investeringen of het verdelen van aandelen in de DAO zelf.
De voordelen van een DAO op een rij
Wat heb je nu aan deze nieuwe vorm van organiseren? Een vrije, autonome ruimte klinkt leuk, maar wat kun je daarmee bereiken? Vanuit mijn ervaring zie ik dat een DAO je in staat stelt om:
- Met een diverse groep of gemeenschap te werken aan een gezamenlijk doel, zonder de blokkades in en tussen organisaties
- Elke deelnemer naar eigen inzicht te laten bijdragen aan de bedoeling van de DAO, en daarvoor te laten waarderen door de anderen
- De sturing van de organisatie, een onderwerp te maken dat door deelnemers zelf wordt ingericht en onderhouden
- Naast of in plaats van bestaande hiërarchieën, een netwerkorganisatie te vormen die binnen heldere en transparante kaders, zelf vormgeeft aan nieuwe business modellen, opgaven, transformaties en (maatschappelijke) transities
Het wordt interessant wanneer je deze voordelen naast de organisaties van vandaag legt. Ik ga dan terug naar de gedachte van John Kotter in zijn boek XLR8, waarin hij spreekt over de duale organisatie. Naast de organisatie die ‘het dagelijkse werk’ doet, bouw je binnen dezelfde organisatie een ruimte die dwars door de hiërarchie heen, horizontale samenwerking aan innovaties mogelijk maakt. Het probleem echter met dit model, is dat dwars door een bestaande hiërarchie heen werken, vaak vastloopt. Je komt terecht in wat ik “verwarring in de matrix” noem, waarin horizontaal en verticaal botsen. De DAO maakt het door zijn autonome vorm en technologische ondersteuning mogelijk om de duale organisatie alsnog te laten werken. Zij het écht buiten de bestaande organisatie(systemen) en regelmatig met deelname van klanten en andere organisaties. Op dat laatste terrein liggen grote innovatiekansen: bijvoorbeeld door samenwerking tussen bedrijfsleven, overheid en onderwijsinstellingen. Voor deze grenzeloze samenwerkingen zijn minder stuurgroepen, letters of intent, bestuurlijke memoranda en afstemmingsoverleggen nodig: de DAO biedt namelijk een platform om aan de slag te gaan in plaats van lang te onderhandelen.
Toepassingen van een DAO in het hier en nu
Er zijn volop kansen voor het realiseren van DAO’s. Ze bestaan al, de vraag is hoe je ze op maat kunt snijden voor jouw context. Om een paar voorbeelden te noemen van missies en samenwerkingen die DAO’s mogelijk maken:
- De InnovatieDAO: er zijn vele pogingen geweest van organisaties om innovaties sneller en beter van de grond te krijgen. Van de beroemde 20% innovatietijd van Google, tot de vele innovatiecentra en incubators. Een mooie kans is om (een deel van) het innovatieportfolio van een organisatie onder te brengen bij een DAO. Aan die DAO kunnen medewerkers en eventueel partners deelnemen. De ‘moederorganisatie’ stelt budget (een deel van de salarissom plus materieel budget) en tijd beschikbaar in een contract met de DAO. Binnen de DAO is het vervolgens aan de deelnemers om vrij van de moederorganisatie te innoveren. Deelnemers die actief zijn en waardevolle bijdragen leveren, ontvangen tokens die ze kunnen inzetten voor doorontwikkeling van de DAO, voor beloning of voor het opbouwen van aandeelhouderschap.
- De OpgaveDAO: bij Opgavegericht Werken storten organisaties zich op maatschappelijke vraagstukken. Bijvoorbeeld rond duurzaamheid, woningbouw of onderwijs. Het probleem begint vaak door de hoeveelheid organisatieonderdelen van bijvoorbeeld gemeenten, provincies, rijksoverheden, initiatiefnemers, vrijwilligersorganisaties, bedrijven en belangengroepen die op lange termijn moeten samenwerken om een maatschappelijke transitie voor elkaar te krijgen. Het vormen van een DAO die deze partijen (en anderen die eventueel mogen en willen toetreden) bij elkaar brengt, helpt. De partij waartoe je behoort verdwijnt namelijk naar de achtergrond en de opgave komt echt centraal te staan. Je werkt onbevangen samen aan wat nodig is, waarbij de voordelen terugvloeien naar de maatschappij en de betrokken organisaties minder met onderling gekonkel bezig zijn.
- De StartupDAO: regelmatig ontstaan er binnen en buiten organisaties nieuwe ideeën die het beste in een nieuw bedrijf kunnen worden ondergebracht. Zo ontstaan er nieuwe BV’s, nieuwe labels en joint ventures. Het kan echter slim zijn om bepaalde ideeën niet in een gecentraliseerde maar in een gedecentraliseerde organisatie onder te brengen. Bijvoorbeeld omdat het idee nog niet rijp of rijk genoeg is, en dat niet door een kleine groep ondernemers of bestuurders, maar door een bredere gemeenschap verder gebracht kan worden. Of omdat je sneller wereldwijd bereik wil hebben, met lage barrières voor toetreding en mooie beloningen voor (kennis)partners die zich in de startup bewijzen.
Naast deze voorbeelden kun je met DAO’s werken aan ruimtelijke ontwikkeling, nieuwe onderwijsvormen, energiecoöperaties, fintech en nog veel meer. De uitdaging is om telkens de vorm, governance en techniek op te zetten die bij de DAO past. Zo krijg je een gedecentraliseerde organisatie -en samenwerkingsvorm die bij de missie past.
De ‘bekende’ Coöperatie versus de ‘nieuwe’ DAO
“Is een DAO niet gewoon een ander woord voor coöperatie?” krijg ik wel eens als vraag. De gelijkenissen zijn er zeker: een gemeenschap van gelijken werkt samen, juist om de kracht van die gemeenschap te benutten. En een coöperatie heeft over het algemeen geen sterk dicterend centraal bestuur. Er zijn echter ook verschillen. Een belangrijke is de (overeengekomen) vrijheid en diversiteit aan partners en bijdragers om deel te nemen aan een DAO. Bij een energiecoöperatie zal niet snel een beeldend kunstenaar toetreden als volwaardig lid; bij een DAO kan dat wel. Verder kent een DAO een transparante interne economie van bijdragen en beloningen, die technisch wordt ondersteund. Deze lichte, speelse vorm van marktwerking is vaak afwezig bij coöperaties. Een DAO is behalve cooperatief, ook sterk meritocratisch: niet je positie, maar je toegevoegde waarde is wat telt.
De DAO Ladder
De vorming van een DAO doorloopt over het algemeen verschillende ontwikkelstadia. En soms gebeuren ze allemaal tegelijk. De DAO ladder geeft een mooi overzicht van de stappen die een DAO doorloopt voor deze volledig decentraal en autonoom is.
Dit is een aangepaste vorm van het originele model uit de techwereld, van William Mougayar
Het basisingrediënt van de DAO vind je op de eerste trede: het kunnen participeren voor diegenen die daartoe gemotiveerd zijn. Vervolgens ontstaat uit die participatie een vorm van samenwerking die zich door de tijd heen ontwikkelt. De DAO economie die parallel ontstaat, maakt het mogelijk om bijdragen op waarde te schatten; of dit nu maatschappelijke en/of financiële waarde is. Dan komen we bij het spannende proces van decentralisatie uit: het kunnen deelnemen en meebeslissen (inclusief over de eigen governance) van iedereen die participeert. Of men ook daadwerkelijk gaat meebeslissen, is aan de deelnemer en haar/zijn bijdragen. Tot slot ontstaat de autonomie van de DAO deelnemers om samen regie te voeren op het vraagstuk, de opgave of de innovatie waar ze aan werken.
De toekomst van de DAO
In een wereld waarin grenzen binnen en tussen organisaties eerder beperkend dan bevrijdend werken, is het tijd om nieuwe ruimtes te creëren waarin samenwerking centraal staat. Met DAO’s bevrijd je menselijk potentieel en de energie van iedereen die wil bijdragen aan vernieuwing. De DAO biedt namelijk een ‘thuis’ waarin verdiensten boven belangen gaan bij het werken aan (grote) vraagstukken. Voor veel organisaties zal het nog abstract kunnen klinken, en de bijkomende technologie is even wennen. Tegelijkertijd kan elke organisatie het initiatief nemen om op kleine schaal een DAO op te richten. Bijvoorbeeld om intern innovatie aan te wakkeren, parallel aan de staande organisatie. Of om met partners een complex vraagstuk op te pakken en daar op een nieuwe wijze aan samen te werken. In deze fase is het aan de pioniers om de DAO’s buiten de tech wereld steeds verder te verspreiden. En daarin heb je ons en mij aan je zijde. Ik ben trots om te delen dat Organize Agile naast de DAO’s die we voor anderen inrichten, ook een eigen DAO heeft en deel graag onze ervaringen met je.
